Vierhouterbos Veluwe; een wilde wandeling

Mijn liefde voor de Veluwe is groot. Al van jongs af aan. Ondanks dat ik er regelmatig kom, heb ik nog lang niet alle delen van de Veluwe ontdekt. Voor deze wandeling wil ik weer een stukje Veluwe ontdekken en dus ga ik op zoek naar een route. Ik kom uit bij het Vierhouterbos en de Hendrik Mouwen route.

Voor deze route wil ik heel vroeg van start en dus rij ik op een zondagochtend om 5.15 uur weg vanuit mijn woonplaats op weg naar Vierhouten. Het is net half zeven wanneer ik de auto parkeer op een kleine parkeerplaats midden in het bos. Niet voor het eerst, is mijn auto de eerste auto die op de parkeerplaats staat. Ik parkeer, app naar mijn familie een locatiepin waar mijn auto staat en trek mijn wandelschoenen aan. 

Aan de overzijde van de weg is een wildscherm en ik besluit eerst daar even te gaan kijken. Eerst steek ik de weg over, wat eigenlijk niet meer is dan een breed zandpad, en een geasfalteerd fietspad. Daarna loop ik het smalle pad op dat naar het wildscherm leidt. Achter het wildscherm is het stil. Geen geluid te horen en geen wild te zien. Tijd om de wandeling te starten dan maar.

Bingo! Vierhouterbos beloont gelijk

Ik steek de weg weer over terug naar de auto, daar start namelijk ook de route. Midden op het brede zandpad sta ik even stil. Ik pak mijn telefoon en maak een 360 graden filmpje. Mijn blik gaat elke keer een stukje voor mijn camera uit en dan zijn ze er…. een kleine rotte met zwijnen steekt op een 500 meter afstand over het brede pad over. Een aantal grote en wat kleinere. Aangezien ik voor mijn camera uitga, zie ik de dieren wel, maar is mijn camera nog niet zover. Een typisch gevalletje van een ‘geheugen-foto’.

Nou ja het is een mooie start van de dag. Ik weet nu al dat ik niet voor niets hierheen ben gereden. Ondanks dat ik weet dat dit ook een schitterende wandeling is, zonder dat ik wild zou spotten, hoop ik er elke keer dat ik naar de Veluwe rij toch op. En dus heb ik nu alvast bingo!

Iets meer over het Vierhouterbos

Het Vierhouterbos, vlakbij het dorp Vierhouten, is een zogenaamd ‘malebos’. Deze naam is afkomstig van de maalmannen. Vroeger werden gronden (dus ook bossen) gemeenschappelijk gebruikt en waren geen particulier eigendom. Men had ‘aandelen’ in een stuk bos. Deze ‘aandeelhouders’ ofwel gezamenlijke eigenaren werden maalmannen genoemd. Zij waren ‘verenigd in het maalschap‘ en hadden medezeggenschap. Een maalman had het recht om een bepaald stuk grond te gebruiken.

Het Vierhouterbos maakte ook deel uit van een maalschap. De maalmannen mochten hout oogsten uit het bos. Daarbij werden de beste stammen geselecteerd en uit het bos gehaald, waarna de dunne, kromme bomen bleven staan. Hieraan dankt het Vierhouterbos zijn bijzondere vorm.

Aan het einde van de negentiende en begin van de twintigste eeuw, verdwijnen de laatste maalschappen. De gezamenlijke gronden worden verkocht aan één eigenaar of aan één van de opkomende terreinbeherende organisaties. (bron: boswachtersblog.nl)

Start van de wandeling

Zoals gezegd start deze route van 6,7 kilometer op de parkeerplaats. Voor de neus van mijn auto is een klein klaphekje richting een veldje met picknicktafels. Ik kan mij voorstellen dat het hier druk kan zijn op een drukke zondagmiddag met families die een boterhammetje eten voor of na een wandeling. 

Achterin het veldje is een smal pad met het paaltje erbij met de blauwe markering. Via dat smalle pad kom ik uit bij nog een klaphekje en uiteindelijk een breder zandpad. Ik sla linksaf en bij de eerste kruising rechtsaf. Ik sta op een breed pad dat deels bestaat uit zand en deels uit gras. Het is een soort karrespoor. Langzaam wandel ik over het pad. Heel langzaam, continu turend en speurend tussen de bomen door.

De haartjes in mijn nek

Ik weet dat hier veel wild leeft en de sporen op het pad bewijzen dit ook. Ik weet ook dat ik stil moet zijn en goed moet zoeken. Zoals gezegd is het nog vroeg en ondanks dat ik hoop dat ik wild tegen ga komen vind ik het ook heel erg spannend. Vooral de zwijnen. Ze leven hier en voor ik het weet staat er eentje voor mijn neus. Maar ondanks dat het spannend is, weet ik wat ik moet doen als er eentje verschijnt en dus is het vooral gezonde spanning die ik voel.

Terwijl ik hier loop, hoor ik niets anders dan vogels. Ik hoor een raaf aan de ene kant van het pad roepen om daarna aan de andere kant een antwoord te horen. Het is een ongelooflijk mysterieus en beetje creepy geluid. Mocht je willen weten hoe het klonk, check dan eens de website van de Vogelbescherming. Onderaan de pagina vind je de geluiden van de raaf en dan is het tweede fragment, het geluid dat ik hoorde. 

En terwijl het geluid van de raaf mijn achtervolgt, wandel ik heel langzaam verder. Dan gebeurt het… de haartjes in mijn nek staan ineens recht overaan. Ik word door iets aangekeken. Midden op het wandelpad sta ik stil en draai mijn langzaam rechtsom. Wanneer ik met mijn gezicht naar de bomen sta heb ik hem door, een groot mannetjeszwijn staat op een meter of vijf vanaf het wandelpad (en dus ongeveer op zes meter van mij) doodstil naar mij te staren. Dit zijn van die spannende momenten. Langzaam grijp ik naar mijn camera en probeer scherp te stellen, maar door de donkere kleur van het zwijn en de duister tussen de bomen ben ik niet snel genoeg. Ik kijk hem nog één keer aan en dan is ie weg. Razendsnel tussen de bomen door. 

Eerste kennismaking met Hendrik Mouwen

Nog onder de indruk van dit oog-in-oog moment wandel ik verder. Bij het volgende kruispunt moet ik rechtsaf volgens de route. Links voor mij ligt echter een mooi veld dat ik graag even wil bekijken. Het is een puntje van het Hendrik Mouwenveld, een veld waar deze route naar vernoemd is. 

Wie is Hendrik Mouwen?

Het ligt glooiende Hendrik Mouwenveld is een open stuk bos bij Vierhouten waar voornamelijk dophei en struikhei groeit. 

Het is niet duidelijk naar wie het is vernoemd. Uit een onderzoek van Staatsbosbeheer bleek dat het mogelijk om Hendrik Mouw gaat, die van 1852 tot 1863 in Elspeet leefde. Deze Hendrik Mouw had een grootvader die Cornelis Mouw heette. In de buurt ligt het Cornelis Mouwenveld, waarschijnlijk dus vernoemd naar deze grootvader. Het Cornelis Mouwenveld is ondertussen echter geen open veld meer, maar een stuk bos. (bron: nunspeet.nu)

Ik tuur door mijn telelens over het veld. Ik hoop natuurlijk edelherten of zwijnen te zien op het veld, maar het is leeg. Ik zoom in op de boomgrens en ga deze helemaal langs. Maar helaas, dit is niet mijn geluksmoment. En dus ga ik terug naar het kruispunt en wandel het pad in waar de route heen leidt. 

Hertenbillen in het bos

Ook nu wandel ik weer over een breed karrenspoor, langzaam, turend en speurend. Halverwege dit lange pad spot ik beweging tussen de bomen links van mij. Een grote bruine vlek beweegt op een driehonderd meter vermoed ik. Het is goed dat ik mijn telelens bij me heb. Ik tuur en doorheen en sta oog-in-oog met de billen van een hinde, een edelhert-vrouwtje. Over haar billen kijkt ze mij aan. Zij had waarschijnlijk al eerder door dat ik hier was, dan dat ik haar doorhad.

Ze blijkt niet alleen. Nog vier andere dames staan daar tussen de bomen met, als ik het goed zie, twee jongen. Ik kan ze maar een beetje fotograferen. Helaas staan er tussen mij en de herten tientallen bomen in de weg haha. Ik kom dus niet veel verder dan wat hertenbillen. Maar och wat is dit een fantastische ochtend! Ik heb nu ook de eerste edelherten gespot in het Vierhouterbos.

Het is ondertussen half acht en ik besluit een tussenstand te appen naar mijn familie. Even een teken van ‘ja ik loop alleen in het bos op een verschrikkelijk vroeg moment, maar ik ben veilig. En oh ja, ik heb al heel veel wild gezien.’ Ik heb toevallig bereik op deze plek en stuur snel het berichtje. 

Eerste menselijke contact

Ik sla aan het einde linksaf en loop door een dichter begroeid bos. Nog steeds op een breed pad. De vogels worden luidruchtiger en het is dan ook heerlijk om hier te lopen. Ik zie heel wat vliegen van boom naar boom. 

Ineens merk ik dat er iemand achter mij loopt. Wanneer ik mij omdraai zie ik een stukje verderop een man lopen, samen met zijn golden retriever. Het tijdstip is aangebroken dat ook andere mensen het bos zullen opzoeken. Ik vraag mij eerlijk gezegd ook af hoe lang ik de rust die er nu hangt, nog zal ervaren tijdens deze wandeling. Het Vierhouterbos is een populair bos zag ik in de recensies op de site van Staatsbosbeheer. 

De meneer haalt mij ondertussen in en zoals altijd met honden, vooral retrievers, komt ook deze mij even gedag zeggen. Ik aai hem achter zijn oor en maak een kort praatje met de eigenaar. Gelukkig praat deze man ook zachtjes. Hij is zich bewust van het wild dat hier leeft zegt hij, en hij zal het zijpad nemen. Dan ruiken de dieren zijn hond niet, laat hij weten, en heb ik meer kans om iets te zien. Nou dat noem ik nog eens vriendelijkheid. 

Nog meer edelherten 

Ik wandel een hele tijd zonder iets te zien. De spanning die ik in het begin nog voelde, is ondertussen weggevloeid. Het is wat lichter en er lopen vast en zeker ook andere mensen in het bos. Dat neemt de spanning van ‘wat als er iets gebeurt en ik ben alleen in het bos’ weg. Genietend van de ochtend wandel ik dus door. 

Na een lange tijd over dit pad gaat de route linksaf. Na een tijdje zie ik ook hier weer links in het bos beweging. Nogmaals pak ik mijn camera erbij en zoom in. Dit keer geen hertenbillen. Wanneer ik inzoom kijk ik in de donkere ogen van een hinde. Stofstijf stil, mij aanstarend om te zien wat ik doe. 

Ik schiet wat foto’s en dat maakt geluid. Zij schrikt en loopt door, parallel aan het wandelpad. Voor een twintig meter kan ik haar volgen. Haar en nog twee dames en één jong. De achterste hinde en het jong blijven dicht bij elkaar. Wanneer ze even stil staan heb ik goed zicht op hen. De kleine zit vol met witte stippen. Een ontmoeting met een echte Bambi.

Een klein zijspoor

Tot nu toe heb ik geen spijt dat ik vroeg mijn bed uit moest om in het Vierhouterbos te wandelen. Ik heb al heel wat moois gezien en wat ik nu nog niet weet, is dat er nog heel wat moois te wachten staat. 

Eerst kom ik aan de rechterkant van het pad een bordje tegen, met hierop Verscholen Dorp. Ik heb over deze plek gelezen online en besluit dan ook even een zijspoor te nemen. Ik ga rechtsaf op weg naar het Verscholen Dorp. 

Aan het einde van het pad zie ik een groep mensen met fietsen staan. Ik merk dat dit een beetje frustratie opwekt. Ik geniet zo ontzettend, dat ik niet geconfronteerd wil worden met andere mensen. Ik adem diep in en uit en ga toch op weg richting die mensen. 

Nog een ontmoeting

Wanneer ik loop richting het dorp is er weer dat gevoel dat ik aangekeken wordt. Dit keer komt het gestaar van links. Ik draai langzaam en kijk in de zwarte ogen van een ree. Hij, het is een mannetje, staat mij heel rustig aan te kijken. Wachtend op hoe ik ga reageren. 

Het enige dat ik doe is foto’s schieten. Heel erg veel foto’s. Ik bekijk op het schermpje van mijn camera of de foto’s scherp zijn en zie dan dat de ree twee aftakkingen heeft aan zijn gewei, een voorend en een achterend. Dat betekent dat het een gaffel is. Een ree zonder enden (of aftakkingen) heet een spitser (bron: over-reeen.nl). Dit zijn van die weetjes, die ik leuk vind om op te zoeken en te onthouden. 

De man staat nog steeds doodstil en blijft mij aankijken, totdat ik besluit om weg te lopen. Ik zou hier uren kunnen blijven staan staren naar dit mooie dier en genieten van deze ontmoeting, maar het Verscholen Dorp (en die fietsers) wachten op mij.

Het Verscholen Dorp

In het dorp aangekomen staat daar die groep fietsers. De gids van de groep praat op duidelijk (lees veel te hard) stemgeluid het verhaal van het dorp. De groep staat voor één van de drie hutten en ik loop dan ook snel door naar een andere hut. Thuis heb ik het verhaal opgezocht van het Verscholen Dorp en terwijl ik hier sta, komt het verhaal dubbel en dwars binnen.

Het Verscholen Dorp was een onderduikerskamp, ook wel “Pas-Opkamp” of het Geheime Dorp genoemd. Het werd in de oorlogsjaren opgericht. Initiatiefnemers voor de oprichting waren de familie Bakker uit Nunspeet (Opa Bakker en Tante Cor) en de advocaat mr. E.H. von Baumhauer uit Vierhouten (De Boem). Ondersteund door vele mensen uit het verzet wisten zij dit kamp draaiend te houden.

Het kamp bestond uit 9 hutten, sommige half-ondergronds, andere geheel boven de grond. Omdat de hutten in een zeer dicht bos van jonge dennen stonden, werden ze aan het oog onttrokken. Tachtig tot honderd mensen die op de vlucht waren voor de Duitse bezetter hebben in wisselende samenstellingen hier een veilige plaats gevonden tussen april 1943 en oktober 1944. Het kamp bood onder andere onderdak aan joden, verzetsmensen, geallieerden, een Rus en een Duitse deserteur.

Op zondag 29 oktober 1944 werd het onderduikerskamp ontdekt door twee Landstormers die op zoek waren naar wild. De bron voor deze informatie is hetverscholendorpvierhouten.nl. Op deze website vind je meer informatie over de ontdekking van het dorp en wie deze ontdekking wel / niet overleefden. 

Ik kan mij gewoon niet voorstellen dat hier mensen hebben gewoond en dan met maar liefst 10 mensen in een hut. Sowieso is het voor mij, aangezien ik de oorlog niet heb meegemaakt, niet voor te stellen hoe het is om te leven in angst en bezetting. De vrijheid die we nu hebben is zo vanzelfsprekend. En het bezoeken van dit soort plekken zorgen dan toch weer even voor de realisatie dat het allemaal heel bijzonder is. De rest van de wandeling realiseer ik mij des te meer hoe mooi het is dat ik in mijn eentje door Nederland tuf op zoek naar de mooiste wandelroutes. 

Even de weg kwijt

Eigenlijk moet ik vanaf het Dorp terug naar het punt waar ik net de route verliet. Er loopt alleen zo’n leuk kronkelpad vanaf het dorp tussen de bomen van het Vierhouterbos door. Na al die brede zandpaden heb ik zin om dit pad te volgen en dus kronkel ik door het bos. Ik kom uit op een zandpad en kan kiezen: rechtdoor nog een kronkelpad op, rechtsaf of linksaf. Mijn gevoel zijn dat ik rechtdoor moet over dat kronkelpad. Mijn hoofd zegt echter dat ik beter rechtsaf kan slaan. En dus, je snapt het al, sla ik rechtsaf.

Al snel blijkt dat dit niet de juiste weg is. Ik draai om en loop het hele pad weer terug. Ik loop aan het kronkelpad voorbij en ga verder. Uiteindelijk herken ik het weer en kom ik uit op de krusing waar ik net de route verliet. Teruf op de route zie ik al snel een klein kronkelpad tussen de bomen uitkomen aan mijn rechterhand. Zie je nou wel, ik had net dat kronkelpad dus wel kunnen nemen. Zoals mijn gevoel dus al zei… Weer een wijze les voor mijzelf: LUISTER NAAR JE GEVOEL.

Een oude bekende

Ik wandel langzaam door op de route. Vlak na het kronkelpad zie ik rechts weer iets bewegen tussen de bomen. Er staat weer een ree tussen de bomen. Na een betere blik heb ik al snel door dat het hier gaat om dezelfde ree als dat ik heb gezien voordat ik naar het Dorp liep.

Hij staat daar en kijkt mij weer aan. Dichterbij dan net en dus kan ik nog betere foto’s nemen. Ineens schrikt hij van een opvliegende vogel en springt hij tussen de bomen door een stuk weg. Maar doordat hij parallel aan het wandelpad blijft lopen, kan ik hem blijven volgen. Af en toe staat hij stil, kijkt hij en loopt dan weer door. Totdat hij uiteindelijk dieper tussen de bomen weg trekt en ik hem uit het oog verlies. 

Onbekend dier in het Vierhouterbos

Aan het einde van het pad draai ik linksaf. Binnen een seconde vallen mij een aantal dingen op: vijfentwintig meter voor mij liggen langs het brede zandpad een aantal flinke stapels boomstammen en achter die boomstammen stak net iets over. Inderdaad iets, want ik weet niet wat het was. Het was te klein voor een hert en te groot voor een konijn of haas. 

Ondanks dat ik voor mijn route eigenlijk direct weer linksaf zou moeten, besluit ik heel langzaam, bijna sluipend, een kijkje te gaan nemen achter de houtstapels. Het dier schoot weg in de berm aan de rechterkant van het pad, dus dat is waar ik tussen de bomen tuur. Ik nader heel langzaam het einde van de stapel boomstammen aan mijn rechterhand, maar zie helemaal niets. Was het dier dan zo snel? En wat was het?

Wanneer ik een staande boom passeer en om de stam heen gluur zie ik niets. Maar dan zakt mijn blik langs de stam naar beneden en daar staat ze… een super kleine ree. Nog geen 60 centimeter boven de grond schat ik. Ze staat een meter voor mij en kijkt me strak aan. Ik heb heel wat herten aangekeken, maar deze blik zal ik nooit vergeten. Donker zwarte ogen boren zich in mijn blik. Haar zwarte neusje snuift mijn geur op en haar oren staan gespitst. De hele ontmoeting duurt misschien maar tien seconde, maar in die tijd sta ik zo als aan de grond genageld, dat ik geen foto heb kunnen maken. Deze ontmoeting heeft indruk gemaakt.

Hendrik Mouwenveld 

Na deze ontmoeting loop ik terug naar de plek waar ik de route op pak. Via een breed bospad wandel ik door. Het pad gaat met bochtjes naar links en rechts en uiteindelijk moet ik linksaf. Ik verlaat het brede zandpad en kom terecht op een smaller pad. Rechts van mij ligt een bosperceel en links een groot open heideveld, het Hendrik Mouwenveld. 

Afgezien van de man met de hond en de groep fietsers ben ik tot nu toe nog niemand tegen gekomen in het Vierhouterbos en ik wandel toch alweer 2,5 uur hier rond. Ondertussen heb ik 6,5 kilometer erop zitten en heb ik nog een kilometer te gaan. 

Op het smalle pad kom ik de eerste andere wandelaars tegen. Een groepje van vijf mensen. Hun gepraat doet mij weer realiseren waarom ik zo geniet van het alleen lopen haha. Ik zeg hen vrolijk goedemorgen en loop af op het lege bankje dat voor mij verschijnt. Dit is een schitterende plek voor een momentje van bezinning.

Het is een bijzondere plek. Muisstil, afgezien van de vogels, in de zon zit ik daar te genieten. Ik zit er wel 20 minuten en in die tijd lopen er twee mensen langs met hun honden. Meer niet. Ik laat de wandeling aan mij passeren. Het stukje dat ik daarna naar de auto terugloop is over hetzelfde pad als hoe ik in het Vierhouterbos terecht ben gekomen. Ondertussen staat er nog één andere auto geparkeerd en het is dus nog steeds niet druk.

Meer tips voor De Veluwe

Deel deze wandeling op Pinterest

Over mij

Hoi, ik ben Mascha en ik ben dol op wandelen… en schrijven. Dat is dan ook precies de reden dat ik mijn wandelavonturen graag met jou deel. Je vindt hier inspiratie voor natuurgebieden en wandelroutes, tips voor o.a. solowandelen en gratis downloads. Vragen? Neem gerust contact op >>

Deze blog bevat affiliate links. Als je via deze links iets bestelt krijg ik hier een kleine vergoeding voor. Jij betaalt niets extra. Wat een affiliate link inhoudt, vertel ik je in de Disclaimer.