Wandelen over landgoed Elswout

Gelegen in de duinen van Nationaal Park Zuid-Kennemerland is Landgoed Elswout één van de best bewaarde landgoederen van Nederland. Ik houd van landgoederen en statige huizen. Geeft mij altijd het gevoel dat ik in Engeland ben 😉 En dus rijd ik op een regenachtige donderdagmiddag na werk richting Noord Holland voor een wandeling over het landgoed.

Buitenplaatsen

Buitenplaatsen en landgoederen; in de duinen bij Amsterdam, er zijn er velen (geweest). Toen de inkomsten van veel Amsterdamse handelaren en kooplieden toenamen, werden er veel huizen gebouwd in de groene omgeving van de duinen. Deze huizen kwamen vooral erg uit in de warme zomers, wanneer het in een stad als Amsterdam enorm stonk. Op deze manier ontstond ook Landgoed Elswout, de locatie voor dit avontuur. 

Het regent als ik wegrijd uit Voorburg. Geen probleem voor mij, ik wil naar buiten. Even mijn appartement uit. Bij de buurvrouw is een verbouwing aan de gang en aangezien ik nog deels vanuit huis werk, is dat uitdagend. Ik besluit vandaag dan ook twee uurtjes op te nemen en om 10.45 uur verlaat ik mijn huis. 

Waar is de ingang naar Elswout?

Op weg naar de duinen regent het gestaag door. De lucht blijft een grijze en dreigende indruk geven. Ik ben benieuwd of het droog blijft. Ik heb voor de heenweg gekozen voor een ‘binnendoor’ weg. Ik kronkel dus over leuke wegen door polder, dorpjes en duinen tot ik de borden zie die mij naar de parkeerplaats van Landgoed Elswout leiden. 

Het miezert nog een klein beetje als ik uitstap, maar buienradar ‘zegt’ dat het snel droogt wordt en blijft. Als ik alles heb aangetrokken en omgehangen dat ik mee wil nemen, probeer ik de ingang te vinden. Dat is nog even zoeken. Ik blijk de parkeerplaats weer af te moeten lopen en dan bevindt de toegangspoort zich links naast de parkeerplaats. 

Landgoed Elswout: hoe het ooit begon

Wanneer ik dwaal over een landgoed vind ik het maar raar te bedenken dat er over die paden waar ik over dwaal al, vaak, honderden jaren mensen dwalen. En dat er in dit grote landhuis echt mensen hebben gewoond. Om het wat geloofwaardiger voor mezelf te maken, probeer ik dan ook altijd wat historie van een landgoed en -huis te achterhalen. Zo ook van Landgoed Elswout. 

In de jaren dertig van de zeventiende eeuw werd Landgoed Elswout gesticht door Carel Molijn, een rijke lakenhandelaar uit Amsterdam. Maar nog voordat het landgoed was afgerond, moest Molijn het alweer verkopen. De nieuwe eigenaar, Gabriel Marcelis, voltooide de bouw. In 1673 overleed Gabriel van Marselis en zijn zoon Jan kwam op Elswout wonen. Deze liet het landgoed na zijn dood in 1702 in verwaarloosde toestand achter.

Het landgoed is gebouwd in Hollandse barok: rechte lijnen en vakken, diagonale paden en strakke rijen met bomen. Op het huidige landgoed stammen het poortgebouw en de twee koetshuizen nog uit deze tijd.

Van strakke lijnen naar boslandschap

De eerste grote veranderingen op het landgoed vinden plaats in de jaren tachtig van de achttiende eeuw. De eigenaar is op dat moment Jacob Boreel. Hij laat een nieuw huis bouwen naar een ontwerp van Abraham van der Hart. Daarnaast laat hij het landgoed de landschapsarchitect J.G. Michael opnieuw inrichten. De strakke lijnen verdwijnen en er komt een landschapsstijl. Er worden beekjes aangelegd, kronkelende wandelpaden. Rond elke bocht was er een andere kijk op het park en het huis. 

In 1805 werd Willem Borski eigenaar van Elswout. Toen hij 1814 en ging het landgoed over naar zijn weduwe. Zij liet enkele veranderingen aanbrengen, zoals een vijver in het hertenpark. In datzelfde hertenpark liet zij in 1834 een beuk planten om de geboorte van haar kleinzoon, Willem Borski III te vieren. De beuk leeft niet meer, maar de stam staat er nog steeds.  

In de negentiende eeuw werd het grote huis, in opdracht van deze kleinzoon, gesloopt en een nieuw huis gebouwd. Bij het overlijden van Borski III was Elswout echter nog niet af. Zijn zus erfde het landgoed, maar liet wonderbaarlijk het huis niet afbouwen. Het gebouw verandert een aantal keer van eigenaar om uiteindelijk in de loop van de twintigste eeuw in handen te komen van Staatsbosbeheer. Uiteindelijk is het deze organisatie die er de afgelopen jaren voor heeft gezorgd dat het huis is afgerond. 

(bron: ramplaankwartier.info en onh.nl/verhaal/de-historie-van-landgoed-elswout)

Terug in het hier en nu

Ik loop onder de toegangspoort door en word teruggetrokken in de tijd. Terug naar de tijd van de gegoede burgerij die geniet van hun buitenhuis met een wandeling door de tuin, een kopje thee in het paviljoen of een blik op de herten in het park. 

Er zijn twee wandelroutes uitgezet door het park. Routes waarvan ik zeker weet dat die er vroeger nog niet lagen, maar de voetstappen van de bewoners zeker wel. Vandaag volg ik in die voetstappen met de rode route van ongeveer 5 kilometer.

Ik laat mij leiden

De rode route neemt me mee rechtsaf, langs een veld met hoog gras en wilde bloemen. Het is ondertussen droog geworden. Ik ruik de geur nat gras na een warme dag. Heerlijk! De kleine waterdruppels aan de bloemen en grassprieten zetten letterlijk de wereld op zijn kop. Inzoomend met mijn camera op de druppels zie ik hoe de bomen ondersteboven hangen in de druppel. Ik ben er ondersteboven van zo mooi als een regendruppel kan zijn…

Het pad leidt me verder over Landgoed Elswout. Ik dwaal langs het hertenkamp dat mij een fantastische blik geeft op het landhuis. Ik fantaseer over de mensen die daar gewoond hebben en vanachter de ramen dit hertenpark bekeken. Hoe de oude, nu dode, beuk ooit groots en majestueus de wacht hield voor het huis. En hoe de voorouders van deze herten hier tientallen en honderden jaren geleden ook al zochten naar eten. Het is een mooi idee dat er zoiets bestaat als geschiedenis.

Bos en follies

Landgoed Elswout bestaat voor een groot deel uit boslandschap. Het is er heerlijk dwalen. Ik kronkel door het bos, steek een witte brug over en passeer een aantal grappige follies. Een folly is een gebouw dat opzettelijk nutteloos is. Het staat er gewoon. Puur ter decoratie. Gedurende deze wandeling kom ik erachter dat er heel veel van dit soort gebouwtjes staan op dit landgoed. In de meeste zijn bankjes geplaatst om nog een beetje nuttig te zijn. 

De eerste die ik tegenkom heeft een beetje een aziatisch uiterlijk, ligt naast het hertenkamp en geeft uitzicht op de weg die voor het landgoed langs loopt. De tweede is een stuk interessanter. Ik passeer hem als ik een kwartier in de wandeling ben en ligt op een heuvel rechts van mij. Er leidt een pad naartoe dat ik uiteraard omhoog volg. Boven aangekomen zie ik dat deze folly een opvallend sierlijke variant is. De muren zijn versierd met stukken boomstronk. En in de achtermuur zit een deur, welke, nadat ik het geprobeerd heb, niet open blijkt te gaan. Ik begin het idee van nutteloze decoratie te begrijpen.

De ganzen, koeien en mooie bomen

Het volgende deel van de wandeling neemt me mee langs de rand van het bos. Ik wandel langs een stalen hek dat het bos scheidt van het weiland ernaast. Het weiland is een bijzondere. Een aantal koeien staan links achterin de hoek tussen het hoge gras. Er loopt een pad door het weiland dat helaas door de Corona-crisis is afgesloten. 

Hier en daar steekt er een gans zijn nek boven het gras uit. Het veld heeft een rand van schitterende groene loofbomen en middenin het veld staan een aantal grote bomen vol in paars blad. Maar het toppunt is nog wel het landhuis dat aan de overzijde van het veld staat. Het is het landhuis van de buren. Wat ik eerder al zei… er staan heel wat grote mooie huizen hier in de duinen. 

De ‘gevaren’ van alleen wandelen

Dit plaatje is zo mooi dat ik het wil vast leggen. Ik besluit even de tijd te nemen voor een wissel van mijn telelens naar mijn gewone lens en maak een foto. Nee, ik moet een paar stappen naar links. Ik verplaats mezelf, en mijn rugzak die voor mij lag op de grond, een meter of vier naar links en stel mijn camera weer in voor een foto. Maar dan….

Er klinkt een oorverdovend gekraak. Waar komt dit vandaan? IK kijk verschrikt om mij heen en voor ik het weet komt er een super dikke boomtak naar beneden. Precies op de plek waar ik net stond. What the f*ck!!! Sorry voor mijn taal lieve lezers, maar dat is het eerste dat er door mij heen ging. Gevolgd door een flinke stoot adrenaline. Ik sta te shaken op mijn benen. Ik stond daar net nog! Wat nou als…? Nee niet aan denken. Ik stond er niet! Ik moet toch wel een ontzettend dikke vette engel op mijn schouder hebben gehad. Wat een geluk.

Wonen er Hobbits op Elswout?

Een aantal keer diep ademhalen en een telefoontje naar de boswachter later, hij moet weten dat er hier bomen vallen, wandel ik gauw dit pad uit. Ik ben echt geschrokken merk ik en loop niet helemaal relaxt meer. Een beetje bibberig ga ik dus verder. Gelukkig merk ik nog wel hoe mooi dit landgoed is. Het is zo mooi aangelegd met smalle paadjes die tussen bomen door kronkelen, nog meer follies en een serieus prachtige houten brug over de beek heen. De brug is zo mooi dat ik stop en er foto’s van maak. Het voelt een beetje als een Hobbit-brug. Ook de folly die ik zie wanneer ik de brug oversteek lijkt een minihuisje. Zouden hier dan echt Hobbits wonen??

Overweldigd door het landgoed

Ik moet jullie eerlijk bekennen dat ik een beetje overweldigd ben door het landgoed. Het is hier zo ongelooflijk mooi! De hoge bomen, met hier en daar een doorkijkje op het landhuis of een mooi weiland, het geluid van de vogeltjes, een meanderend (mooi woord altijd) beekje en de vele follies zorgen ervoor dat ik mij absoluut in Engeland waan. Dit soort landgoederen heb je daar in overvloed. Ik vind het altijd bijzonder dat we dit soort mooie plekken ook in Nederland hebben weten te behouden. Al die honderden jaren. Maar vooral ook dat er, relatief gezien, maar zo weinig mensen van het bestaan afweten. Dit is dus precies de reden dat ik regelmatig Google en zoek op de sites van Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en andere natuurorganisaties. We hebben zoveel verstopte pareltjes in ons land.

Meer tips voor routes

Deze blog bevat affiliate links. Als je via deze links iets bestelt krijg ik hier een kleine vergoeding voor. Jij betaalt niets extra. Wat een affiliate link inhoudt, vertel ik je in de Disclaimer.